آیه 28 سوره جاثیة

وَ تَرى‌ كُلَّ أُمَّةٍ جاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «28»

وَ تَرى‌ كُلَّ أُمَّةٍ جاثِيَةً: و مى‌بينى اى پيغمبر در آن روز هر گروهى را به زانو درآمده به هيئت نشسته خصوم نزد قضات، يعنى مؤمن و كافر از هيئت آن روز به اين هيئت نشسته باشند و انتظار حساب كشند. بنا به قولى در قيامت‌

جلد 12 - صفحه 59

ساعتى باشد كه آن مقدار ده سال از سالهاى دنيا است، تمام خلقان در آن مدت بزانو افتاده باشند و نفسى نفسى گويند. كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌: هر گروهى خوانده شوند، إِلى‌ كِتابِهَا: به كتاب و نوشته عمل خودشان، يعنى صحيفه اعمال. پس ايشان را گويند: الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ‌: امروز جزا داده خواهيد شد، ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌:

به آنچه بوديد كه عمل مى‌كرديد از طاعت و معصيت و خير و شر.

قُلِ اللَّهُ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يَجْمَعُكُمْ إِلى‌ يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فِيهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «26» وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ «27» وَ تَرى‌ كُلَّ أُمَّةٍ جاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «28» هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «29» فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ (30)

ترجمه‌

بگو خدا زنده ميكند شما را پس ميميراند شما را پس جمع ميكند شما را براى روز قيامت نيست شكى در آن ولى بيشتر مردم نميدانند

و براى خدا است پادشاهى آسمانها و زمين و روزى كه بپا ميشود قيامت چنين روز زيان ميكنند اهل باطل و تباه كاران‌

و مى‌بينى هر دسته‌اى را بزانو در آينده هر دسته‌اى خوانده ميشود بسوى كتابش امروز جزا داده ميشويد آنچه را كه بوديد ميكرديد

اين كتاب ما است سخن ميگويد بر شما بحق همانا ما بوديم كه امر بنوشتن مينموديم آنچه را كه بوديد ميكرديد

پس امّا آنانكه گرويدند و كردند كارهاى شايسته پس داخل ميكند ايشانرا پروردگارشان در رحمتش اين است آن كاميابى آشكار.

تفسير

خداوند متعال در مقام ردّ قول منكرين معاد به پيغمبر خود دستور فرموده كه بگو خداوند شما را از كتم عدم بوجود آورده و زنده نموده پس ميميراند پس جمع ميكند ارواح شما را تا پايان اينعالم كه روز قيامت است و بايد در آنروز زنده شويد و شكّى در آن نيست چون بأدلّه قطعيّه معاد ثابت شده و معلوم است كسيكه قدرت داشته باشد نابودى را بود كند و نابود كند دو مرتبه ميتواند او را بود كند بلكه اعاده هر امرى آسانتر است از ابتداء بآن ولى بيشتر مردم از بيفكرى نميدانند اين امر واضح را و بعيد ميپندارند اعاده را با آنكه معترفند بابتداء و سلطنت حقّه حقيقيّه در آسمانها و زمين از آن حق است پس چگونه نميتواند مرده را زنده كند و روز كه برپا شود قيامت در آنروز اهل عدول از حق‌

جلد 4 صفحه 642

بباطل و تباه‌كاران خسارت زيادى ميكشند چون در نتيجه صرف عمر عزيز عذاب اليم هميشگى را تحصيل نموده‌اند و مى‌بينى تو اى پيغمبر هر امّت و جماعتى را از امم سابقه و فرق لاحقه كه دينى اختيار نمودند خواه حق باشد خواه باطل از هول محشر و خستگى ايستادن بدو كنده زانو درآيند براى انتظار حساب و بعضى جاثيه را مأخوذ از جثوه بمعناى جماعت دانسته‌اند و گفته‌اند هر امّت و فرقه‌اى مجتمعا حاضر در محشر ميشوند و در هر حال خوانده ميشوند براى مشاهده نامه اعمالشان و خدا ميفرمايد امروز بجزاى اعمالتان خواهيد رسيد اين نوشته ما است كه ملائكه بامر ما نوشته‌اند اعمال شما را براستى و درستى براى شما بيان ميكند چون ما معمولا تمام عمليّات شما را استنساخ مينموديم در دنيا يعنى ملائكه بامر ما مينوشتند و نسخه بردارى ميكردند و از بعضى روايات استفاده ميشود كه استنساخ از روى لوح محفوظ است و در هر حال خداوند بيان حال اهل ايمان و اعمال صالحه را فرموده كه مشمول رحمت حق و داخل در بهشت ميشوند و كاملا كامياب و بهره‌مند ميگردند و بيان احوال كفّار در آيات آتيه بيايد انشاء اللّه تعالى.

وَ تَري‌ كُل‌َّ أُمَّةٍ جاثِيَةً كُل‌ُّ أُمَّةٍ تُدعي‌ إِلي‌ كِتابِهَا اليَوم‌َ تُجزَون‌َ ما كُنتُم‌ تَعمَلُون‌َ «28»

جلد 16 - صفحه 126

و مي‌بيني‌ ‌هر‌ امتي‌ بزانو ‌در‌ آمده‌ ‌که‌ ديگر قدرت‌ ‌بر‌ قيام‌ ندارد ‌هر‌ امتي‌ خوانده‌ ميشود بسوي‌ كتاب‌ ‌خود‌ امروز جزا داده‌ ميشويد بآنچه‌ بوديد عمل‌ ميكرديد.

وَ تَري‌ كُل‌َّ أُمَّةٍ جاثِيَةً كنايه‌ ‌از‌ بيچارگي‌ و درماندگي‌ ‌است‌ ‌که‌ هيچ‌ راه‌ فراري‌ ندارد فرداي‌ قيامت‌ ‌هر‌ دسته‌ و جمعيتي‌ گرفتار حال‌ ‌خود‌ نه‌ پناهگاهي‌ دارند و نه‌ چاره‌ سازي‌ همه‌ درمانده‌ و پريشان‌ حال‌ هستند.

كُل‌ُّ أُمَّةٍ تُدعي‌ إِلي‌ كِتابِهَا نامه عمل‌ ‌که‌ رقيب‌ و عتيد مينويسند. إِذ يَتَلَقَّي‌ المُتَلَقِّيان‌ِ عَن‌ِ اليَمِين‌ِ وَ عَن‌ِ الشِّمال‌ِ قَعِيدٌ ما يَلفِظُ مِن‌ قَول‌ٍ إِلّا لَدَيه‌ِ رَقِيب‌ٌ عَتِيدٌ ق‌، آيه 16 و 17. و يكي‌ ‌از‌ نصوص‌ قرآن‌ و ضرورت‌ دين‌ نامه عمل‌ ‌است‌ بعضي‌ بدست‌ راست‌ بعضي‌ بدست‌ چپ‌ بعضي‌ ‌از‌ عقب‌ سر چنانچه‌ ميفرمايد: فَأَمّا مَن‌ أُوتِي‌َ كِتابَه‌ُ بِيَمِينِه‌ِ فَسَوف‌َ يُحاسَب‌ُ حِساباً يَسِيراً وَ يَنقَلِب‌ُ إِلي‌ أَهلِه‌ِ مَسرُوراً وَ أَمّا مَن‌ أُوتِي‌َ كِتابَه‌ُ وَراءَ ظَهرِه‌ِ فَسَوف‌َ يَدعُوا ثُبُوراً وَ يَصلي‌ سَعِيراً انشقاق‌، آيه 7 ‌الي‌ 12.

اليَوم‌َ تُجزَون‌َ ما كُنتُم‌ تَعمَلُون‌َ چنانچه‌ ميفرمايد: اليَوم‌َ تُجزي‌ كُل‌ُّ نَفس‌ٍ بِما كَسَبَت‌ لا ظُلم‌َ اليَوم‌َ مؤمن‌، آيه 17. يَومَئِذٍ يَصدُرُ النّاس‌ُ أَشتاتاً لِيُرَوا أَعمالَهُم‌ فَمَن‌ يَعمَل‌ مِثقال‌َ ذَرَّةٍ خَيراً يَرَه‌ُ وَ مَن‌ يَعمَل‌ مِثقال‌َ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه‌ُ زلزال‌، آيه 6 ‌الي‌ 8.

]

(آیه 28)- این آیه صحنه قیامت را به طرز بسیار گویائی ترسیم کرده، می‌گوید: «در آن روز هرامتی را می‌بینی (که از شدت ترس و وحشت) بر زانو نشسته» (وَ تَری کُلَّ أُمَّةٍ جاثِیَةً).

سپس دومین صحنه از صحنه‌های قیامت را به این صورت بیان می‌کند که:

«هرامتی به سوی کتابش خوانده می‌شود (و به آنها می‌گویند:) امروز جزای آنچه را انجام می‌دادید به شما می‌دهند» (کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعی إِلی کِتابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).

ج4، ص418

این کتاب همان نامه اعمالی است که تمام نیکیها و بدیها، زشتیها و زیبائیهای گفتار و کردار انسانها در آن ثبت است.

تعبیر «کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعی إِلی کِتابِهَا» نشان می‌دهد که علاوه بر نامه اعمالی که برای هر انسانی جداگانه موجود است هر امتی نیز نامه اعمالی متعلق به جمع و گروه خود دارد.